Proje Özeti

Özellikle Yeşilçam olarak ifade edilen 1950-1980 yılları arasındaki dönemde bölge işletmeciliği üretim tarzı ile sinemanın finansmanını, belirli öykü ve anlatılarını belirleyen seyirci olmuştur. Sinemanın kendi içinde dönemleri de kendine özgü seyircisini yaratmıştır veya tam tersi de geçerlidir. Bu proje, sinema endüstrisinin olmazsa olmaz parametlerinden biri olan seyirci olgusu üzerine odaklanmaktadır ve Cumhuriyet’in yüzüncü yılında günümüz sinema seyircisi kimdir sorusuna yanıt aramaktadır. Sinema, ilk gösterimlerden itibaren filmlerin seyirciye ücretli olarak gösterilmesi olarak tanımlanır. Bu Türkiye’de sinema, Cumhuriyet’in modenizmine koşut olarak gelişmiştir. Ülkedeki sosyo-ekonomik ve kültürel gelişmeler ve değişimler doğrudan sinemayı etkilemiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin yüz yılını diğer kültürel temsillerden daha çok sinema üzerinden okumak mümkündür. Türkiye’de sinema, 2004 yılına kadar devlet desteği olmadan (hatta onun sansür mekanizmasına rağmen) kendi olanaklarıyla var olmuştur. Buradaki temel belirleyici öğe, sinema seyircisinin sinemayla kurduğu ilişkidirbağlamda seyircinin varlığı, sinemanın tanımının önemli bir parçası olur. Bu nedenle sinema endüstrisi açısından, seyirci temel bir paydaştır. Peki kimdir seyirci? “Türkiye’de sinema seyircisi hakkında gerçekten ne biliyoruz? Proje, seyircinin kimliğine sosyolojik perspektiften yaklaşmakta; kültürel bir pratik olarak filme gitme, film tercihleri ile beğenileri ve değişen seyir pratikleri bağlamında seyirciyi tanımaya odaklanmaktadır.

Ancak dijitalleşme, pandemi, platformların gelişimi seyircide ve sinema seyir deneyiminde ciddi değişimlere neden olmuş, film izlemek daha çeşitli ve kapsamlı bir deneyim haline gelmiş, sinema seyircisinin tanımı “genişlemiştir”. Böylece, sinemasal deneyimin yer değiştirmesi, birlikte olmanın kolektif temsilini zayıflatmıştır. Bu proje, endüstri kaygılarının ötesinde dijitalleşme ile birlikte değişen seyir pratikleri bağlamında seyirciyi kavramsallaştırmayı, nasıl oluştuklarını açıklamayı, seyircinin kendi içindeki farklılıklarını, değişen film izleme mecralarını, sinemayla mekânsal olarak kurdukları ilişkiyi, kültürel ve sınıfsal konumlarının beğeni ve tercihlerindeki belirleyiciliğini, sinemaya dair yatkınlıklarını ve beklentilerini keşfetmeyi hedeflemektedir.

Proje yirmi birinci yüzyıl seyircisini tanımlarken, yirminci yüzyılın farklı dönemlerindeki seyirciyle ayrımlarını ve benzerliklerini de ortaya koyabilecektir. Bu proje, yirmi birinci yüzyılın seyircisini kapsamlı bir biçimde ele alması açısından özgündür. Bu projeye özgün değer katan bir başka öge ise daha önce TÜBİTAK tarafından desteklenmiş seyirci çalışmalarını içeren dört projenin izini sürmesi ve önceki projelerin kesişim noktalarına bu proje üzerinden süreklilik ve açılım sağlamasıdır. “Cumhuriyetin 100.yılında sinema seyircisi kimdir?” sorusuna yanıt arayan, açımlayıcı sıralı karma yöntemle yürütülecek olan bu projede, 12 ilde yapılacak saha çalışmaları ile değişen seyir pratikleri bağlamında sinema seyircisinin tanımlaması ve değişen seyir pratiklerine karşı tutum, beğeni ve deneyimleri hakkında bilgi edinerek, Bourdieu’nun kavram setinden hareketle soyut bir kavram olan sinema seyircisini hem demografik ve sosyo-ekonomik özellikleri hem de beğeni ve tercihleri kapsamında somutlaştırmak, keşfetmek amaçlanmaktadır.

Önerilen proje Mersin Üniversitesi tarafından yürütülecek ve iki yıl sürecektir. Bu projenin kapsamı gereği çalışmada çoklu verilerin toplanmasına ihtiyaç duyulduğundan, araştırma yöntemi olarak karma yöntem kullanılmıştır. Bu projede, değişen seyir pratikleri bağlamında sinema seyircisi hakkında bilgi edinmek amaçlandığı için açımlayıcı sıralı bir karma yöntem deseni kullanılacaktır. Bu desen doğrultusunda rastgele örnekleme ile 12 ilde son 6 ayda sinema salonunda film izlemiş 16 yaş üstü seyircilerle sinema salonlarında seyirci anketi (1200 kişi) yapılacaktır.

Anketlerden hareketle amaçlı örneklem ile seyircilerle derinlemesine görüşmeler (120 kişi) gerçekleştirilecektir. Anket ve derinlemesine görüşmelerden hareketle amaçlı örneklem doğrultusunda odak grup toplantıları (sekizer kişiden oluşan 9 grup) yapılacaktır.

Elde edilen veriler Bourdieu’nun kavram seti ile yorumlanacak ve correspondence (mütekabiliyet) analizi yapılacaktır. Proje kapsamında elde edilecek bilimsel sonuçların, seyirci çalışmalarına yönelik yöntemsel/kuramsal/kavramsal katkılarda bulunma ve yirmi birinci yüzyılın seyircisi hakkındaki teori ve kavramları güncellemeye yönelik öneriler geliştirme potansiyeli mevcuttur.

Anahtar Kelimeler: Sinema seyircisi, sinema deneyimi, sinemaya gitmek, çağdaş sinemaya gitme